Kadir Pürlü
Sivas kültürde öncü şehirdir. Hikmette, sanatta, halayda, türküde ve zarâfette daima önde koşarak bu özelliğini tarihin bütün dilimlerinde korumayı başarmıştır. Kültürün hangi konusunu ele alırsanız alın, Sivas’ın o konuda büyük bir birikime sahip olduğunu ve o alana önemli zenginlikler kattığını görürsünüz. Bu yüzden Sivas kültürü için, Anadolu Türk kültürünün kilit taşıdır, demek daha doğru olur.
Yazımıza konu olan Destan Söyleme, bir zamanlar Sivas’ta yaşayan ve toplumu derinden etkilemeyi başaran önemli bir gelenekti. Trenlerde, otobüs garajında, istasyonda, cami önlerinde ve pazar yerlerinde yanık sesli destancıların çığlıkları yükselirdi:
– “65 Kişinin Öldüğü Ulukışla Tren Kazası Destanı !”.
– “Malatya’nın Palavar Köyünden ……………….
– “Gazibey Köyünden Çoban Osman’ın Destanı !”.
– “32 Kişinin Öldüğü Ulaş Tren Kazası Destanı !”.
– “Karalar Köyünden Çolak Sefer’in Destanı !”.
– “Kore Destanı !”.
– “Bornova’ya giden askerler, destanınız çıhdı gardaşlarım !”.
– “Menderes’in Uçak Kazası Destanı !”.
– “İki evli destanı !”.
– “Zamâne Destanı !”.
– “Zelzele Seylâb Destanı !”.
– “Kader Destanı !”.
Destancılar, yanık ve güzel seslerinin yanı sıra makam bilen kişilerdi. Her destancının kendisine has makamları olurdu. Nadir olarak, bazı destancıların destanlarını sesi ondan daha güzel olan başka biri okurdu.
Kahraman Asâkir-i Şâhâne Medhiye Destânı
1. Başladık medhiye bismillah ile
Her iş âsan olur Hakk’ın ismiyle
Devlet hıdmetinde sadakat eyle
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
2. Sultan Hamid sen tahtında daim ol
Şefkat merhametin pek ziyâde bol
Asker polis gece gündüz gezer kol
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
3. Zecrî efradları hep afv olunsun
Hürriyet adalet şimdik bilinsün
Emr ider mâh bî mâh maaş virilsün
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
4. Talim talimata iderler dikkat
Rabb’im vücutların iylesün sıhhat
Her olur olmaza itmezler minnet
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
5. Kur’a duhulünde geldi ilinden
Ne çektiler zâlimlerin elinden
Çoğu formasını söktü kolundan
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
6. Kimisi diyâr-ı gurbet illerde
Kimi cebellerde kimi çöllerde
Kimi tezkereci kimi yollarda
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
7. Emr-i fermân olur bu yolda şedîd
Elbise ve eşyâ virülsün cedîd
Eğerçi muvazzaf eğerçi redif
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
8. Pervâne top ile iderler talim
Kimisi acemi kimi muallim
Allah her kederden iylesün sâlim
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
9. Çalarlar boruyı nevbete gelir
Yek silah endâz hep hâzır olur
Zâbitler gelende selâma durur
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
10. Mektub gelür deyu gözliyor efrâd
Bağzılar yeni evli bağzısı namzed
Rabb’im cümlesine eylesün imdâd
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
11. (Yırtılmış olduğundan okunamadı)
12. Bir taraftan tâbiyeyi beklerler
Ellerinde mavizâr tüfenkler
Pervâne top ile ideriz cenkler
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
13. (Yırtılmış olduğundan okunamadı)
14. İtfaye alayı yangına gelür
Ellerinde kanca ateşe yürür
Tulunbacı aman su deyüb durur
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
15. Nakledeyim topcıların ahvalin
Din yolunda kurban olan canların
Her biri koç yiğit dengi bunların
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
16. Her Cum’ada selâmlığa varırlar
Paşalar askerler hat hat dururlar
Sultân Hamîd Hânı … görürler
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
17. Çalarlar musiki derler çok yaşa
Nüfusun geçiyor dağ ile taşa
Yek nazar eylersin cümle yoldaşa
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
18. Cümle zabitimiz ehli hünerdâr
Düşman karşusunda çeker Zülfikâr
Bunların her biri Haydar-ı Kerrâr
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
19. Devlet millet asker cümle çok yaşa
Dümge kalesin aldı Ethem Paşa
Yedi düvel ile çıkar savaşa
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
20. Çok zırhlı gemimiz gayet muntazim
Mesudiye ulu gayetde azîm
Toplar çar köşede hep düzüm düzüm
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
21. Harbiye nezaretinde çok istikamet
Cümle millet dua ile ider yâd
Matlubuna olsun nail murâd
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
22. Manevra talimi ihdas olundu
Müstaidler ……………..bilendi
(yırtılmış olduğundan okunamadı)
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
23. Damad Halid Paşa er oğlu erdir
Say ü gayretiyle yek dümenderdir
Askere muhib sadıkan yârdir
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
24. Şakir Paşa der ki evlatlar gelin
Yeni usul talim sizler öğrenin
Her biriniz nişan mudili alın
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
25. Yekün ordumuzun gayreti çokdur
Yedi düvellerde pâyânı yokdur
Ne kadar methetsem o kadar hakdır
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
26. Sultan Hamid Hânın pek nazlıları
Cümle zâbit asker borızanları
Devletin milletin muhafızları
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
27. Naçarı halini eyleme ayân
Rabbül âlemiyne olmaz mı beyân
Hürriyet sadasın işidüb duyan
Şâd-ı hurrem olsun kahraman asker
(1324 Sâhibi ve nâşiri nefsi Sivas Hamzazâde Ebubekr el fakir ül hakîr).
Meclis-i Mebu’san-ı Hakikat Methiye Tarih Destânı
1. Evvel şükr idelim gani ileyhe
Nusret virdi Sultan Hamîd penâhe
Salât ile selâm et ruh-i pâke
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
2. Ya edîb-i adâlet Sultan Hamîd Hân
Mevlâ’m dâim itsün tahtında her ân
Yek vücûd can fedâ eyledük kurbân
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
3. Sadârete geçdi ol Saîd Paşa
Devlet hainleri düşdi teşvîşe
Kimsenin idrâki yetmez bu işe
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
4. İnâyet-i Hakk’ile eylesem beyân
Pazar günü oldu bu işe kıyam
Saltana-ı âli-i Osman’a şâyân
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
5. Hürriyeti bize eyledi ihsân
Yeni âbâd oldu gardaşlar vatan
Avrupa’ya indi şöhret ile şân
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
6. Böyle gün görmedi ebâ ü ecdâd
Sanki mahşer yeri olundı küşâd
Ellerinde vardır bir ulu berât
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
7. Bâb-ı âli sarayına geldiler
El bağlayub orda divân kurdular
Birbirine ahd-i misâk verdiler
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
8. El kaldurub orda durduk duayâ
Çok yaşâ nidâsı çıkdı semâya
Ol zaman bu esrâr gitdi ifşâya
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
9. Çektiler sancağı dediler Allah
Okunur fermânı olun sır agâh
Hükm-i şeriat icrâ olacak
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
10. Anda vîrân gönül oldular dilşâd
Cümlemiz baş eğüb etdik inkıyâd
Ulül emrine biz etdik itâat
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
11. Cümle Yıldız Sarayı’na vardılar
Alay tabur musıkayı urdılar
Sultân Hamîd Hânı köşkde gördiler
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
12. Evladlarım dedi pek memnun oldı
Ağladık dîdeler kan ile doldı
İns ü cin melek buna hep şâhid oldı
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
13. Kanun-ı esâsi çıkdı meydane
Hep yemin eyledi asker-i şâhâne
Can fedâ eyleriz âl-i Osmân’e
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
14. Asrımızda böyle bir terakkiyât
Haklıyı haksızı etdi tahkîkat
Çoğunu müsnedden eylediler tard
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
15. Şimdi cümle millet baktılar pür şâd
Aman padişahım senden bir imdâd
Nice menfî mahbûs eyledin âzâd
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
16. Sanarsın bunlardır sâhib ül huruc
Urdular mihenge zerler çıkdı tûc
Rüşvet ubûdiyyet eyledi urûc
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
17. Üçüncü orduda vardır çok gayret
Sıdk-ı sadakatle aldılar şöhret
Hep çavuş onbaşı kalmadı efrâd
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
18. Gelsin Enver ile Niyazi Beyleri isten
Bunlar imtinâ etmez düşmandan dostdan
Her biri bunların bir Zâloğlu Rüstem
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
19. Yedi düvellerde var idi nâmın
Harbiye Nâzırı Receb Paşa’nın
Vefâtında kan ağladı ihvânın
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
20. Medhinden acizim ey Reşid Paşa
Ahalimiz memnun sen binler yaşa
Şimdi lûtf-ı kerem vatan karındaşa
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
21. Dünyânın zevkine aldanmaz fâni
Neylerler saltanat şöhreti şânı
Doğru gidüb unutmazlar vatanı
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
22. Şeriatı mucib etdik itikat
Yaşan cümle millet budur hürriyet
Gelsün paşalarım hem Deli Fuad
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
23. Ziyâ bahş olundı işitdi cihân
Devlet hainleri oldular nihân
Kurtulmaz destinden uçsa da şahan
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
24. Böyle devreyledi devrânı felek
Çile doldu kabul olmaz mı dilek
Hep pesend eyledi İngiliz Frenk
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
25. Sanki zuhur eyledi Mehdi el Resûl
Şer’i şerife tabik koydular usûl
Rabb’im cînânına eylesün vusûl
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
26. Gönlüm sılada kendim gurbetde
Kadir Mevlâ’m koyma bizi zulmetde
Tam tarih bin üçyüz yiğirmi dörtde
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
27. Arz edemem halim men azîm şâha
Takat getüremem söylense daha
Mahlasım nâçâr kendimi imha
İttihâd-ı meclis-i mebu’sandır bu
(Sâhibi ve nâşiri nefsi Sivas Hamzazâde Ebubekr el fakir ül hakîr).